Swięto to skupia uwagę na genetycznych podstawach rudych włosów i ich znaczeniu na całym świecie.
Każdego 7 września wiele miast na całym świecie świętuje Międzynarodowy Dzień Rudowłosych, święto wywodzące się z Holandii, które podkreśla naukową i genetyczną fascynację cechą tak rzadką u gatunku ludzkiego.
Głównym motywem jest nie tylko widoczność kulturowa, ale przede wszystkim podkreślenie wyjątkowej podstawy biologicznej: obecność wariantu w genie MC1R determinuje rude włosy i inne cechy fizyczne u zaledwie 1,5% do 2% światowej populacji, według University College London.
Rude włosy są dziedziczone poprzez recesywną mutację w genie MC1R, który znajduje się na chromosomie 16. Według genetyka Conrado Martínez Cadenas z Uniwersytetu w Walencji, aby osoba urodziła się z rudymi włosami, musi odziedziczyć dwie wadliwe kopie tego genu, po jednej od każdego z rodziców.
Mutacja ta pojawiła się około 50 000 lat temu w populacjach euroazjatyckich i nadal występuje w różnych częściach świata, choć jej rozkład jest dość nierównomierny. W krajach takich jak Irlandia, Szkocja i regionach północnej Europy odsetek osób o naturalnych rudych włosach wynosi około 10%, podczas gdy nawet 40% populacji posiada co najmniej jedną kopię genu recesywnego.
Wpływ tej odmiany genetycznej nie jest widoczny tylko we włosach: sprzyja ona większej syntezie feomelaniny (pigmentu czerwonawego) i ogranicza produkcję eumelaniny (pigmentu ciemnego), co powoduje charakterystyczną jasną karnację i często występowanie piegów.
Badania naukowe podkreślają ryzyko dermatologiczne związane z niskim poziomem eumelaniny u osób rudowłosych
Ponadto mutacja może wpływać na zabarwienie tęczówki, dlatego wśród osób rudowłosych częściej występują jasne oczy. Naukowcy z University College London opisali, że ten wzorzec pigmentacji miał zalety ewolucyjne w szerokościach geograficznych o słabym nasłonecznieniu, ponieważ jasna skóra ułatwia syntezę witaminy D.
Natomiast w regionach równikowych mniejsza ochrona skóry zwiększała ryzyko i utrudniała przekazywanie tej cechy.
Podatność dermatologiczna i zagrożenia dla zdrowia
Jednym z najważniejszych wniosków płynących z obecnych badań jest to, że ten profil genetyczny niesie ze sobą zagrożenia dla zdrowia. Brak eumelaniny sprawia, że skóra osób rudowłosych jest znacznie bardziej wrażliwa na promieniowanie ultrafioletowe, co w konsekwencji zwiększa ryzyko zachorowania na raka skóry, zwłaszcza czerniaka.
Hiszpańska Rada ds. Badań Naukowych (CSIC) oraz czasopismo „Nature Communications” opublikowały informację, że „ryzyko rozwoju czerniaka wzrasta u pacjentów z mutacjami genu MC1R, nawet jeśli nie byli oni narażeni na wysokie dawki promieniowania słonecznego”.
Oprócz czerniaka, ta większa wrażliwość wiąże się z predyspozycją do oparzeń słonecznych i innych schorzeń skóry.
Podstawą molekularną jest fakt, że feomelanina, w przeciwieństwie do eumelaniny, nie zapewnia odpowiedniej ochrony przed promieniowaniem ultrafioletowym. Uniwersytet w Walencji podkreślił, że „jasna skóra łatwiej syntetyzuje witaminę D, ale ma mniejszą ochronę przed promieniowaniem ultrafioletowym, co stanowi praktyczny przykład ewolucyjnego kompromisu”.
Ciekawostki naukowe potwierdzone przez medycynę
Wpływ genu MC1R wykracza poza pigmentację. Uniwersytet w Louisville stwierdził, że osoby o rudych włosach są zazwyczaj bardziej wrażliwe na ból, co przypisuje się różnicom w przewodzeniu nerwowym i interakcji między MC1R a receptorami bólu. Badania kliniczne wykazały, że potrzebują one nawet o 20% więcej znieczulenia podczas zwykłych zabiegów medycznych lub chirurgicznych.
Uniwersytet Kentucky potwierdził inną korelację: wśród rudowłosych kobiet występuje większa częstość występowania endometriozy, powszechnego schorzenia ginekologicznego, które może powodować przewlekły ból. Badane jest, czy mutacja MC1R powoduje zwiększone stany zapalne w organizmie, czy też oddziałuje z innymi predysponującymi wariantami genetycznymi.
Badania genomowe przeprowadzone na grupach europejskich i azjatyckich wykazały ślady genu MC1R w DNA neandertalczyków, co wskazuje, że mutacja ta jest nie tylko stara, ale także stanowiła część bagażu genetycznego różnych gatunków ludzkich.
Ekspozycja medialna i rudowłosi wzorce
Cecha ta została zachowana przez tysiące pokoleń pomimo wad związanych z ekspozycją na słońce, prawdopodobnie ze względu na jej zalety w produkcji witaminy D w środowiskach o niskich temperaturach i zachmurzonym niebie.
Chociaż sedno Międzynarodowego Dnia Rudowłosych ma charakter naukowy, zjawisko to zyskało rozgłos w mediach. Osobistości takie jak Julianne Moore, amerykańska aktorka, wyróżniają się zarówno swoją karierą filmową, jak i akceptacją swojej rudowłosej tożsamości.
Ed Sheeran, brytyjski kompozytor i muzyk, żartował i zastanawiał się w wywiadach nad tym, jak kolor jego włosów wpłynął na jego nastoletnie życie i budowanie wizerunku publicznego.
Rupert Grint, znany na całym świecie z roli Rona Weasleya w filmach o Harrym Potterze, jest kolejnym współczesnym przedstawicielem i symbolem nastoletnich rudowłosych.
